Mosin wz. 1981/30

W drugiej połowie XIX wieku podstawową bronią rosyjskiej piechoty był 10,67 mm karabin Berdana. Był to gwintowany, odtylcowy karabin czarnoprochowy na amunicję scaloną. Po wynalezieniu przez Paula Vieille prochu bezdymnego możliwe stało się zmniejszenie kalibru karabinów. Pierwszą konstrukcją nowej generacji był francuski karabin Lebel Mle 1886. W następnych latach powstawały nowe wzory karabinów, strzelające amunicją z prochem bezdymnym. Były to karabiny powtarzalne (początkowo z magazynkami rurowymi, podlufowymi, później z magazynkami pudełkowymi). Nowe konstrukcje z zainteresowaniem były obserwowane przez rosyjskie Ministerstwo Wojny. W 1887 przeprowadzono próby kilku karabinów. Za najlepszy uznano karabin Belga Émila Naganta. Opierając się na konstrukcji tego karabinu, w 1890 kapitan Siergiej Mosin opracował własny karabin. Z karabinu Naganta zaczerpnięta została konstrukcja magazynka. Mosin skonstruował mechanizm zamkowy.

Widząc możliwość uniknięcia opłat licencyjnych, podjęto decyzję o wykonaniu prototypu i serii próbnej 30 karabinów Mosina i porównaniu go z oryginalnym karabinem Naganta. W 1890 odbyły się próby – karabin Mosina wyraźnie wzorowany na karabinie Naganta miał większą liczbę zacięć i niesprawności, ale prostszą konstrukcję. W wyniku prób uznano, że prostsza konstrukcja ułatwi produkcję w warunkach rosyjskich, a mniejszą niezawodność można zaakceptować. Poważnym argumentem były też mniejsze koszty przyjęcia do uzbrojenia rodzimej konstrukcji (za prawa do produkcji karabinu Naganta trzeba by było zapłacić). 13 kwietnia 1891 przekazano carowi raport z propozycją przyjęcia karabinu Mosina na uzbrojenie jako „rosyjski trzyliniowy karabin wzór 1891” . W następnych dniach zatwierdzono wprowadzenie karabinu do produkcji pod nazwą „trzyliniowy karabin wzór 1891” (Aleksander III skrócił proponowaną nazwę).

W następnych latach w konstrukcji karabinu wz. 1891 wprowadzano drobne zmiany. Opracowano też nową odmianę karabinu, tzw. wzór dragoński i kozacki. W 1907 wprowadzono do uzbrojenia karabinek wz. 1907. W 1908 w związku z wprowadzeniem amunicji z pociskiem ostrołukowym zmodernizowano celowniki produkowanych karabinów.

Pierwszą większą modernizację karabinu Mosina przeprowadzono dopiero pod koniec lat dwudziestych. Prace modernizacyjne prowadził zespół składający się z Fiodorowa, Diegtiariowa, i Tokariewa. Efektem był karabin wzór 1891/30. Nowy karabin był prostszy w produkcji (zmieniono zewnętrzny kształt komory zamkowej z graniastosłupa na cylinder). Opierając się na konstrukcji karabinu wz. 1891/30 opracowano w 1931 karabin wyborowy, wyposażony w celownik optyczny PU o powiększeniu 3,5 lub PE o krotności 4x.

Karabinek doczekał się modernizacji dopiero pod koniec lat trzydziestych. W 1939 wprowadzono do uzbrojenia karabinek wz. 1938. Nowy karabinek był przeznaczony dla formacji pomocniczych i tyłowych (artyleria, żandarmeria) i z tego powodu był pozbawiony bagnetu. Jednak w trakcie II wojny światowej okazało się, że karabinki lepiej nadają się jako uzbrojenie piechoty niż karabiny. W jednostkach piechoty brak bagnetu był poważną wadą, dlatego w 1944 przyjęto do uzbrojenia karabinek wz. 1944 wyposażony w stały, składany bagnet karabinowy wz. 44 typu kłującego.

Produkcja kbk wz. 1944 trwała w ZSRR do 1948. Ogółem w latach 1930–1948 wyprodukowano około 17 mln karabinów.

Po wojnie karabiny i karabinki Mosina były produkowane, na podstawie licencji, w Polsce, Rumunii i na Węgrzech. W latach 50. były sukcesywnie zastępowane karabinami konstrukcji Simonowa i Kałasznikowa. Z uzbrojenia pododdziałów tyłowych i pomocniczych Wojska Polskiego oraz z zapasów mobilizacyjnych, zostały ostatecznie wycofane dopiero w latach 70. XX wieku. Potem można je było jeszcze spotkać w uzbrojeniu Straży Przemysłowej. Wersja wyborowa zastąpiona została dopiero przez karabin SWD.

Źródło: wikipedia