„7,62 mm pistolet wojskowy wz. 33” (TT wz.33 Radom) 1953

TT (ros. Tulski Tokariewa, potocznie tetetka, oficjalnie 7,62 мм пистолет самозарядный обр. 1933 года) – pistolet samopowtarzalny konstrukcji radzieckiej (pistolet wzór 1933). Działa na zasadzie krótkiego odrzutu lufy. Pistolet strzela nabojami kaliber 7,62 × 25 mm TT(zaadaptowany nabój 7,63 × 25 mm Mauser). Zasilany z magazynka wymiennego o pojemności 8 nabojów.

W 1925 roku Fiodor Tokariew skonstruował swój pierwszy pistolet samopowtarzalny. Działał on na zasadzie odrzutu zamka swobodnego. W czasie prób okazało się, że jest to broń celna, ale ma zbyt dużą masę i wymiary. W 1927 roku Tokariewa włączono do składu biura projektowo-konstrukcyjnego przy Tulskich Zakładach Zbrojeniowych (w 1936 roku biuro to otrzymało oficjalną nazwę CpKB-14). W 1927 roku rozpoczęto w tym biurze prace nad nowym pistoletem samopowtarzalnym, następcą rewolwerów Nagant.

Pierwszy prototyp pistoletu skonstruowanego przez grupę konstruktorów kierowaną przez Tokariewa był gotowy w 1930 roku. Posiadał on sprężynę powrotną owiniętą naokoło lufy, ale następny prototyp z tego samego roku miał już sprężynę powrotną umieszczoną pod lufą. Konstrukcja pistoletu Tokariewa była wyraźnie wzorowana na konstrukcjach Johna Browninga (kształt zewnętrzny na M1903, sposób ryglowania na M1911). Oryginalnym rozwiązaniem Tokariewa był mechanizm spustowo-uderzeniowy wykonany w postaci oddzielnego zespołu, ze sprężyną umieszczoną wewnątrz kurka. W tym samym roku odbyły się próby wojskowe, w czasie których pistolet Tokariewa był porównywany z pistoletami skonstruowanymi przez Siergieja Korowina i S.A. Priłuckiego, a także pistoletami zagranicznymi. W wyniku prób postanowiono przyjąć do uzbrojenia pistolet Tokariewa, zalecono także dokonanie drobnych zmian konstrukcyjnych.

W grudniu 1930 roku (lub styczniu 1931 roku) odbyła się druga tura prób. W ich wyniku ponownie zalecono przyjęcie pistoletu Tokariewa do uzbrojenia. W lutym 1931 roku Rewolucyjna Rada Wojenna Związku Radzieckiego postanowiła zamówić pierwsze 1000 sztuk pistoletu Tokariewa przeznaczonych do prób w jednostkach wojskowych. Jednocześnie pistolet Tokariewa otrzymał oficjalną nazwę 7,62 мм пистолет самозарядный обр. 1930 года (ros. 7,62 mm pistolet samopowtarzalny wz. 1930 r.), jednak najbardziej znany był jako Тульский Токарев (ТТ). W następnych latach pistolet TT był produkowany w zakładach w Tule równolegle z rewolwerem Naganta. W 1933 roku powstała wersja ze zmodernizowanym urządzeniem uderzeniowo-spustowym. Modernizacja miała na celu usprawnienie procesu wytwarzania. Pistolety ze zmodernizowanym urządzeniem spustowym zostały przyjęte do uzbrojenia jako обр. 33 г. (TT-33), a jego produkcję rozpoczęto w 1936 roku.

Początkowo TT nie cieszył się wśród żołnierzy Armii Czerwonej dobrą opinią. Oprócz wad istniejących (np. nie najlepszej celności) zarzucano mu także wady wymyślone. W rezultacie w 1938 roku ogłoszono konkurs na nowy pistolet samopowtarzalny kalibru 7,62 mm. W jego wyniku postanowiono zastąpić pistolet TT pistoletem skonstruowanym przez P.W. Wojewodina. Atak Niemiec na ZSRR w 1941 roku uniemożliwił rozpoczęcie produkcji pistoletu Wojewodina, a TT w trakcie II wojny światowej na tyle ugruntował swoją pozycję, że plany jego wycofania z uzbrojenia zarzucono.

W czasie II wojny światowej zakłady produkujące pistolety TT zostały ewakuowane z Tuły do Iżewska. Pozostali w Tule pracownicy zakładów zbrojeniowych, korzystając ze starych, wyremontowanych obrabiarek, prowadzili remonty dostarczanych z frontu pistoletów, a także montowali nowe egzemplarze z pozostawionych w magazynach części. W listopadzie i grudniu 1941 roku udało się im odesłać ponownie na front ponad 500 sztuk pistoletu TT. Po odparciu Wehrmachtu spod Moskwy zakłady w Tule odbudowano i wznowiono w nich produkcję. Poza Tułą i Iżewskiem produkcję pistoletu TT uruchomiono także w Kowrowie. Do 1942 roku wyprodukowano w ZSRR 735 tysięcy pistoletów TT.

Po wojnie produkcję pistoletu TT kontynuowano. Egzemplarze powojenne mają inny wzór nacięć ułatwiających odciąganie zamka (nacięcia są drobniejsze). Na początku lat 50. XX wieku do uzbrojenia Armii Radzieckiej wprowadzono następcę pistoletu TT – skonstruowany przez Nikołaja Makarowa pistolet PM, jednak produkcję „tetetki” zakończono w ZSRR dopiero w 1967 roku.

Po II wojnie światowej licencja na produkcję pistoletu TT została przekazana większości krajów bloku wschodniego znajdujących się w strefie wpływów ZSRR. Szacuje się, że powstało łącznie blisko 3 mln tych pistoletów. Obecnie w ChRL produkowane są (głównie na eksport) zmodyfikowane wersje pistoletu TT – pistolety M 54, M 213, M 201C, NP 10, NP 11, NP 15, NP 17.

Polska

Historia związku pistoletu Tokariewa z Polakami rozpoczyna się wraz z utworzeniem Ludowego Wojska Polskiego. Broń ta stanowiła etatowe uzbrojenie osobiste oficerów i podoficerów polskich sił zbrojnych na wschodzie. Również partyzanci z ramienia GL/AL byli zaopatrywani w tę broń. Pistolet w Wojsku Polskim nosił nazwę „7,62 mm pistolet wojskowy wz. 33” (pw wz. 33). Polacy otrzymali licencję na produkcję „tetetek” w 1948 roku i kontynuowali jej wyrób po koniec lat 50. w radomskich Zakładach Metalowych „Łucznik”. Znaczna ilość egzemplarzy kierowana była na eksport dla wojsk Czechosłowacji i NRD. W późniejszych latach znaczny odsetek został przekształcony w pistolety gazowe o nazwie „90 GS”. Polskie „tetetki” odznaczają się: wybitym oznaczeniem zakładów „Łucznik” („11” w owalu). Do końca 1949 roku pistolety posiadały w lewej okładce chwytu litery „FB” w wpisane w trójkąt, zaś na prawej litery „PW” (oznaczało to kolejno: Fabryka Broni oraz Pistolet Wojskowy). Wraz z nadejściem nowej dekady zaprzestano stosowania tych oznaczeń.

Zaletą pistoletu TT jako broni wojskowej była duża przebijalność jego silnej amunicji, wadą m.in. brak nastawnego bezpiecznika – jedynym zabezpieczeniem tej broni jest naciągnięcie kurka na ząb zabezpieczający, co unieruchamia spust.

(źródło: wikipedia)